Counterfire.org sitesi yayın kurulu üyesi ve arkeolog Neil Faulkner’ın 2010 yılından bu yana sürdürdüğü ve 82. bölümüne ulaştığı “Marksizm Penceresinden Dünya Tarihi" yazı dizisini, Türkçe çevirisiyle ilk bölümünden itibaren yayımlıyoruz. Faulkner, dizinin ilk bölümü olan “Hominid Devrimi”nde, ilkel maymundan sosyal olarak işbirliği yapan insanoğlu oluşuna dek günümüz insanının evrimsel gelişiminin bir şemasını çiziyor.

Arkaik maymunun yeni bir formu, 3.2 milyon yıl önce Etiyopya’daki Afar Çöküntüsü’nde gezinmişti: Australopithecus afarensis (“Afar’ın Güney Maymunu” anlamına gelir). 1974 yılında antropologlar, “australopithecine”in 47 adet fosil kemiğini ortaya çıkardılar –tam bir iskeletin yüzde 40’ı.

İnce “narin” yapısında, bunun bir kadın olduğuna hükmettiler ve “Lucy” adını verdiler (her ne kadar erkek olabilse de ).

Boyu sadece 1.1 metre, ağırlığı ise 29 kg. civarındaydı ve öldüğünde muhtemelen 20 yaşındaydı. Küçük boyutu, kısa bacakları, uzun kolları ve ufak kafatası nedeniyle, Lucy daha çok bugünkü şempanzeye benziyor olacaktı.

Ancak çok önemli bir fark vardı: Lucy dik yürüyordu. Leğen kemiğinin ve bacaklarının şekli, -ve türün bir başka üyesinin yakın bir mesafede bulunan diz eklemi- makul şüphenin ötesinde bunu kanıtladı.

Lucy muhtemelen, meyveler, kabuklu yemişler, tohumlar, yumurtalar ve başka gıda maddeleri toplamak için arazide gezinen küçük bir toplayıcı topluluğun üyesiydi.

İklim değişikliği ormanları azaltıp bozkırlar yaratınca, doğal seleksiyon, gıda ararken daha büyük mesafelere yayılabilen türü avantajlı kıldı.

Ama Lucy’nin “bipedalizm”i (iki ayak üstünde yürüme) devrimsel sonuçlara sahipti. Bu durum, alet yapımı ve başka çalışma türleri için kolları serbest bıraktı. Dolayısıyla bu, doğal seleksiyonu daha büyük beyin kapasitesi lehine destekledi.

Evrimsel değişimin kuvvetli diyalektiği harekete geçti: el ve beyin, emek ve zihin gücü, beceri ve düşünce, doruk noktası günümüz insanı olan patlayıcı etkileşime başladı.

Lucy’nin kendisinin alet yapıp yapmadığını bilmiyoruz. Ondan ya da arkadaşlarından kalanlarla birlikte hiçbir alet bulunmadı. Ancak 2.5 milyon yıl önce, Lucy’nin soyundan gelenler kesinlikle bunları yaptı. Kabaca yontulmuş çakıllardan yapılmış kesici aletler, alet yapımı davranışıyla tanımlanan yeni bir türü soyunun arkeolojik izlenimini yansıtıyor: hominidler. Kavramsal düşünmeyi, ileriye dönük planlamayı ve el becerisini cisimleştiren aletler.

Hominidler, zihinsel gücün kullanımını ve kaynaklarından daha verimli faydalanmak amacıyla doğayı değiştirme becerisini ortaya çıkardılar. Diğer hayvanlar doğa ne verirse onu aldı. Hominidler, kendilerinden önceki australopithecineler gibi Afrika’da ortaya çıktılar ve 1.5 milyon yıl kadar büyük oranda kaldıkları yer burası oldu.

Karadeniz kıyısında, Gürcistan’da 1.5 milyon yıl öncesinden kalmış fosil bulunsa da, bu, Batı Asya’ya yönelik sadece kısa bir akını gösteriyor.

Bir arkaik insan türünün –Homo Erectus-, Güney ve Doğa Asya’da koloni kurmak üzere Afrika’dan göç etmesi 1 milyon yıldan daha öncesine dayanmıyor. Daha sonrasında, daha gelişmiş bir hominid - Homo Heidelbergensis- Batı Asya ve Avrupa’nın çoğuna yerleşti. Ancak nüfusları az ve değişkendi. Hominidler, 2.5 milyon yıl önce başlayan Buzul Çağı varlıklarıdır.

Buzul Çağı iklimi, soğuk “buzul devri”nden, nispeten sıcak “buzul arası devrine” kadar değişkenlik gösterir biçimde devingendir. Halen buzul arası devrinde yaşıyoruz, fakat 20 bin yıl önce buzul devrinin ortasıydı. Kuzey Avrupa ve Kuzey Amerika’nın çoğu, 2.5 mil kalınlığa kadar buz ile kaplıydı. Kışlar 9 ay sürer ve sıcaklık haftalarca -20 derecenin altında olurdu.

İlk hominidler soğuğa adapte olmadığından, sıcak periyotlarda kuzeye göç ettiler ve buzul devri geliştiğinde güneye döndüler. Örneğin en az 700 bin yıl önce, ilk olarak Britanya’ya ayak bastılar, ancak sonrasında en az sekiz kez gidip geldiler.

Britanya’da muhtemelen Eski Taş Çağı’nın (M.Ö. 700.000-10.000) sadece yüzde 20’si kadar bir süre kalındı. Homo heidelbergensis, hayvanlar kaynakların zengin ve çeşitli olduğu yaşamaya elverişli bir deniz kıyısına sahipmiş gibi görünüyorlar. Standart aletleri ya “Acheulian” el baltası (esasen doğrayıcı bir alet) ya da “Clactonian” parçasıydı (bir kesici). Bu genel amaçlı aletler, ihtiyaç oldukça topluca üretildi.

Sussex şehrinin Boxgrove köyündeki kazılar, 500 bin yıl kadar öncesinden kalma 300 el baltasını ortaya çıkardı. Bunlar sonradan bozkır benzeri kıyı ovası olan yerde at, geyik, gergedan kesmek için kullanılmıştı. Oysaki son buzullaşma esnasında büyük çapta geri çekilme olmamıştı.

Homo neanderthalensis, 200 bin yıl önce Avrupa’da ve Batı Asya’da Homo heidelbergensis haricinde evrimleşen soğuğa uyumlu bir hominid idi.

Neandertalin adaptasyonu hem biyolojik, hem kültüreldi. Büyük kafaları, iri burunları, kalın kaşları, alçak alınları, kısa çene gelişimi ve kısa, tıknaz ev güçlü yapılı vücutları ile Neandertaller, ortalama ısının -10 dereceye kadar düştüğü kışlarda hayatta kalmak için tasarlanmıştır.

Ancak kültür çok önemliydi. Ve bu beyin gücü ile ilişkiliydi. Hominid beyinleri daha büyük hale gelmişti.

Bu karakteristik ayrım önemli bir konudur. Beyin dokusu diğer çeşitlerden daha maliyetlidir.

Beyinlerimizin ağırlığı, vücut ağırlığımızın yüzde 2’si civarındadır, fakat besinlerden sağlanan enerjinin yüzde 20’sinden daha azını tüketmez.

Ve beyin, kadınlara daha fazla ağrı ve risk yükler, bebek ölüm oranını önemli ölçüde arttırır.

Bunun nedeni, doğum sırasında büyük bir kafatasının, dik yürümeye adapte olmuş bir hayvana büyük bir zorluk getirmesidir. Ancak avantajları da vardı.

Büyük beyinler, günümüz insanının genellikle 150 kadar başka insanla karmaşık toplumsal ilişkiler kurmasına ve sürdürmesine olanak sağlar.

İnsanlar sadece sosyal hayvanlar değil, aynı zamanda özellikle bu amaçla büyütülmüş ve gelişmiş beyne sahip aşırı derecede sosyal hayvanlardır.


Sosyallik, muazzam evrimsel yararlar bahşeder. Hominid avcı-toplayıcı topluluklar muhtemelen çok küçük 30-40 insandan oluşan gruplardı.

Ama eşlerini, kaynaklarını, emeklerini, bilgilerini ve fikirlerini paylaştıkları 200 kişiye kadar olan başka gruplarla bağlantı kurmuş olacaklardı.

Sosyallik, işbirliği ve kültür, derinlemesine ilişkilidir.

Ve bunları elde etmek yüksek düzeyde zekâ gerektirir: biyolojik adıyla beyin dokusu. Neandertaller kesinlikle zekiydiler.

Klasik Neandertallerin “Mousterian” (Orta Paleolitik Dönem’in alet teknolojisine verilen ad; ç.n.) alet takımı, bir dizi özel olarak yapılmış uçlar, bıçaklar ve kazıma aletleri içerirdi –Güneybatı Fransa’da yapılan ünlü bir arkeolojik çalışmaya göre 63 kadar farklı çeşit.

Zeki, ağ oluşturmuş ve iyi donanımlı Neandertaller, Buzul Çağı aşırılıklarına, barınaklar inşa ederek, giysi üreterek ve donmuş ovalarda yapacakları avlar için kendilerini örgütleyerek muhteşem adapte olmuşlardı. İngiltere’nin Norfolk şehrindeki Lynford köyü, 60 bin yıl öncenin mamut avı bölgesidir.

Arkeologlar bu köyde, mamutların kemikleriyle ve dişleriyle birleştirilmiş Neandertal aletleri bulmuşlardır. Ancak doğal organizmalar, evrimsel mükemmellikleriyle ilişkili biçimde korunumludur.

Neandertaller, soğuğa çok iyi adapte olma konusunda biyolojik bir çıkmaza girmişlerdir. Bu arada türlerin oluşma yurdu olan Afrika’da, yeni tip bir super-hominid, eski erectus çizgisinin dışına evrilmiştir.

Bunlar, yaratıcılığı, kolektif örgütlülüğü ve kültürel uyumluluğu 85 bin yıl önce Afrika’dan çıkıp tüm dünyaya hızla yayılacak ve en uzak noktalarında kolonileşecek düzeyde olanlardı.

Bu yeni tür, Homo Sapiens idi –günümüz insanı- ve tüm diğer hominidleri yenmek, soylarını tüketmek üzere gönderilmişti.

Yaklaşık 2.5 milyon yıl önce başlayan Hominid Devrimi, ilerideki gelişimi biyolojik evrimle değil, zekâ, kültür, toplumsal örgütlülük ve planlı kolektif emekle saptanacak bir türle doruğa ulaşmıştır.


http://www.counterfire.org/index.php/articles/a-marxist-history-of-the-world/4763-a-marxist-history-of-the-world-part-1 adresinde yayımlanan metinden çevrilmiştir.

Çeviri: Erkan Çınar/Gerçeğin Günlüğü

Yazı dizisinin "Üst Paleolitik Devrim" başlıklı ikinci bölümünü okumak için buraya tıklayınız

Gerçeğin Günlüğü'nü Facebook üzerinden takip etmek için buraya tıklayınız